مقایسه بازار آتی سکه و بازار بورس

حتماً می‌دانید که قراردادهای بازار آتی حجم گردش مالی بسیاری را به خود اختصاص داده است. بسیاری از کاربران رها سرمایه سؤالات مشابهی را برای ما ارسال نمودند، سؤالاتی با این مضمون که بالاخره بازار بورس یا بازار آتی سکه؟ اساساً چه تفاوتی بین بازار بورس با بازار آتی سکه وجود دارد؟

بر همین اساس ابراهیم شمسی ویدیویی را تهیه نموده که به ایراد تفاوت‌های اساسی بازار بورس و بهادار و بازار آتی سکه می‌پردازد. شما می‌توانید این ویدیوی تحلیلی را به‌طور رایگان در زیر مشاهده نموده یا متن مقاله را مطالعه فرمایید:

شفافیت و قانونمندی

طبیعتاً هدف اول از سرمایه‌گذاری باید حفظ اصل سرمایه باشد. شفافیت اقتصادی و قانونمندی در هر بازاری لازم است. باید بدانیم پولمان را در اختیار چه کسی قرار می‌دهیم؛ آیا اساساً صلاحیت این را دارد یا خیر.

پرواضح است که بازارهای بورس جز نهادهای مالی معتبر و ازجمله شفاف‌ترین نهادهای مالی ایران هستند. به‌جرئت می‌توان گفت در وضعیت کنونی اقتصاد ایران، اعتبار یک کارگزاری از بانک بیشتر است! به عبارتی، اینکه بانک توان پرداخت پولمان را داشته باشد وجود دارد اما سناریو برای کارگزاری‌ها صادق نیست. بعیدِ از کسی بشنوید که در بازارهای بورس فعال است و کارگزار پول او را نداده است!

هم بازار بورس اوراق بهادار و هم بازار آتی سکه ازجمله‌ی شفاف‌ترین بو معتبرترین نهادهای مالی در کشور هستند؛ یک کارگزار نیز برای اینکه مجوز بگیرد، تقریباً باید هفت‌خان رستم را طی کند، پس اولین نگرانی‌مان برطرف شده است.

هم بازار بورس  و هم بازار آتی سکه از شفافیت اقتصادی و قانونمندی لازم برخوردارند

معافیت مالیاتی

طبیعتاً برای هر سرمایه‌گذاری، معافیت مالیاتی از ملزومات کار است؛ اما اولین سازمانی که برای درآمدهای افراد کیسه دوخته است کسی نیست جز اداره مالیات و دارایی!

خوشبختانه هم بازار بورس و هم بازار آتی سکه تقریباً معاف از مالیت هستند؛ هرچند که میزان اندکی مالیات بر روی‌هم خریدوفروش لحاظ می‌شود که البته مقدار آن به‌قدری ناچیز است که اصلاً به چشم  نمی‌آید.

هر دو بازار بورس اوراق بهادار و بازار آتی سکه دارای معافیت‌های مالیاتی ویژه‌ای هستند.

فروش استقراضی

اگر در تجارت سنتی و بازار کار فعال باشید حتماً با عبارات “بازار خوب” و بازار بد” آشنا هستید؛ این اشاره‌ها مربوط به رونق بازار است. مادامی‌که قیمت کالاها و اجناس سیر صعودی به خود می‌گیرد ما از عبارت بازار خوب استفاده می‌کنیم، اما چنانچه قیمت‌ها با کاهش مواجه شود تعبیر ما آن است که بازار بد است و شرایط مناسبی برای کسب وجود ندارد.

زمانی در کسب و پیشه خود به سود نائل می‌شویم که کالایی را در قیمت پایین بخریم و در قیمت بالاتر بفروشیم. اما زمانی که قیمت‌ها رو به کاهش می‌گذارد، بهترین کار ممکن نخریدن و بیرون گود ایستادن است؛ به‌عبارت‌دیگر نباید چیزی بخریم چون متحمل زیان خواهیم شد. البته قضیه روشن است، کسی با گران خریدن و ارزان فروختن در تجارت سنتی کسب سود نمی‌کند! باید کالایی را ارزان بخریم و گران بفروشیم. همین سناریو برای بازار بورس اوراق بهادار  و بسیاری از بازارهای دیگر نیز صادق است. اما این نقطه ایجاد تفاوت اساسی است که بازار آتی سکه را نسب به سایر بازارها جدا می‌کند.

در بازار آتی سکه افراد می‌توانند دارایی که هم‌اکنون ندارند را بفروشند، به‌عبارت‌دیگر مهم نیست وضعیت بازار قرار است چه باشد، مهم آن است که بتوانیم جهت بازار را پیش‌بینی کنیم، خواه این جهت نزولی باشد و خواه صعودی!

این امکان در بازار آتی سکه وجود دارد که بتوانیم از نزول قیمت‌ها کسب سود کنیم که این امکان حداقل در بورس اوراق بهادار وجود ندارد؛ برای اینکه با مفهوم فروش استقراضی آشنا شوید بیاید مثالی را با یکدیگر مرور کنیم:

فرض کنید که قیمت خودروی پراید در حال حاضر 20 میلیون تومان است و پیش‌بینی شما بر آن است که قرار است تا یک ماه دیگر 2 میلیون تومان کاهش قیمت داشته باشد. در این زمان‌برادر شما قصد پیش‌خرید خودرو باقیمت روز بازار و تحویل برای 30 روزه دیگر را در سر دارد. حال بین شما و برادرتان می‌تواند قولنامه‌ای تنظیم شود که شمارا به تعهد فروش در سررسید و برادرتان را به تعهد خرید در سررسید الزام کند. اگر تا یک ماه دیگر قیمت دو میلیون کاهش پیدا کند، این وسط شما سود برده‌اید چراکه متعهد فروش خودروی پراید به قیمت 20 میلیون تومان بوده‌اید درحالی‌که قیمت این خودرو در سررسید ایفای تعهد، تنها 18 میلیون تومان است. در این مورد عینی حتی لازم نیست که شما مالک خودرو باشید چون در سررسید به‌راحتی می‌توانید یک پراید را از بازار به قیمت 18 میلیون تومان تهیه کنید و با 2 میلیون سود به برادران بفروشید.

اما چرا فرض استقراضی تا این حد مهم است؟

پاسخ در روانشناسی رفتار سرمایه‌گذاران نهفته است. همان‌طور که می‌دانید تغییرات قیمت حاصل تغییرات سطوح عرضه و تقاضا در بازار است، حال نکته این قضیه در آن است که این تغییرات عرضه و تقاضایی ماحصل نیروهای روان‌شناختی همچون ترس و طمع است.

ممکن است تا اینجا برایتان ملموس باشد اما آیا می‌دانید قدرت ترس ازنظر روان‌شناختی بیش از دو برابر قدت طمع است!؟

این بدان معناست که ریزش‌ها و نزول‌های قیمتی دارای پتانسیل حرکتی به‌مراتب بیشتر از صعودهای قیمتی است؛ بنابراین اگر در بازار مالی فعال هستید که نمی‌توانید از نزول قیمت‌ها سود کسب کنید (مثل بازار بورس اوراق بهادار) بیش از نیمی از موقعیت‌های بازار را از دست خواهید داد!

در بازار آتی سکه اهمیتی ندارد که شرایط اقتصادی خوب باشد یا خوب نباشد؛ به‌عبارت‌دیگر چون امکان فروش استقراضی وجود دارد دست ما برای انجام معامله در هر دو جهت بازار باز است، تنها چیزی که بدان نیاز خواهیم داشت پیش‌بینی صحیح جهت بازار است.

امکان فروش استقراضی و کسب سود از نزول قیمت‌ها در بازار بورس وجود ندارد؛ در حالی در بازار آتی سکه می‌توانیم از پیش‌بینی‌های خود در جهت ریزش قیمت‌ها به‌خوبی بهره ببریم، همان‌طور که اشاره شد قدرت ریزش قیمت‌ها در تمامی بازارها بیش از قدرت  قیمت‌هاست.

اهرم

اعتبار اهرمی برای هر بورس‌بازی جذاب است. همه دوست دارند با یک موجودی کم امکان انجام معاملات بزرگ را داشته باشند. به‌عنوان‌مثال در تجارت سنتی اگر به میزان 100 میلیون تومان سرمایه‌داریم با کسب اعتبار قادر باشیم تا همواره بیش از این میزان (به‌صورت اعتباری) دادوستد انجام دهیم.

بیایید امکان برخورداری از اهرم را از بازار بورس اوراق بهادار شروع کنیم، همان‌طور که می‌دانید به‌صورت پیش‌فرض امکان بهره‌مندی از اعتبار اهرمی در بازار بورس وجود ندارد؛ به‌عبارت‌دیگر افراد صرفاً می‌توانند به‌اندازه‌ی موجودی حساب خود سهام بخرند. در این صورت اگر نیاز به اهرم داشته باشید در درجه اول لازم است تا اعتبار شما نزد کارگزارتان احراز شود، شما باید مشتری باسابقه‌ای در کارگزاری خود باشید، سرمایه مناسب داشته باشید و.. تا به برای انجام معاملاتتان به شما اهرم داده شود؛ هرچند میزان آن بسیار ناچیز است، چیزی حدود 20 تا 100درصد سرمایه شما.

این سناریو در بازار آتی سکه کاملاً متفاوت است چراکه اهرم بخشی لاینفک از یک قرارداد آتی را تشکیل می‌دهد. در این صورت می‌توانید با یک سرمایه‌ی کم ، حجم بالایی از معاملات را انجام دهید.

به‌عنوان‌مثال:در زمان نگارش این مطلب، وجه تضمین اولیه در بازار آتی سکه چیزی حدود 6.5 میلیون تومان است درصورتی‌که ارزش هر قرارداد با نرخ فعلی سکه طلا، در حدود 20 میلیون تومان است و این یعنی اهرم حداقل سه! ناگفته نماند که این اهرم در شرایط تعادل نرخ‌ها ممکن است تا میزان 10 نیز افزایش یابد.

نباید فراموش کرد که این اهرم یک شمشیر دو لبه است؛ یکی از این لبه‌ها می‌تواند در مقطع زمانی کوتاه موجودی حساب شما نزد کارگزار را دو برابر کند و دیگری سرمایه شمارا در مدت کوتاه به نصف برساند!

وجود اهرم بالا در قراردادهای آتی سکه از جذابیت‌های این بازار است، درحالی‌که اهرم در معاملات بورس اوراق بهادار وجود ندارد؛ پر مسلم است که اهرم یک شمشیر دو لبه است که می‌تواند به ضرر یا منفعتمان باشد.

کارمزد معاملات

به‌هرحال گرداندن تشکیلات عظیمی چون سازمان بورس و کارگزاری‌ها، هزینه‌هایی را می‌طلبند. این نهادهای مالی برای پوشش هزینه‌های خود ( و البته کسب سود) کارمزدهایی را از مشتریان خود اخذ می‌کنند.

اگر در بازار بورس اوراق بهادار فعال باشید، حتماً می‌دانید که برای خریدوفروش یک سهم درمجموع چیزی حدود 1.5 درصد کارمزد لحاظ می‌شود. حال بیایید فرض کنیم میزان 20 میلیون تومان از سهام شرکتی را خریداری می‌کنیم. اگر در قیمت خرید بخواهیم سهم را نقد کنیم، باید چیزی حدود 300 هزار تومان کارمزد بپردازیم!

بیایید همین سناریو را برای بازار آتی سکه در نظر بگیریم؛ در بازار آتی سکه برای هر قرارداد در هر موقعیت تعهدی 3 هزار تومان کارمزد لحاظ می‌شود؛ در این صورت یک معامله خرید تا بسته شدن (فروش) درمجموع 6 هزار تومان کارمزد دارد. این در حالی است که ارزش یک قرارداد در بازار آتی سکه چیزی در حدود 20 میلیون تومان است. حال کارمزد 300 هزارتومانی بازار بورس اوراق بهادار برای خرید 20 میلیون تومان از یک سهم را با کارمزد 6 هزارتومانی بازار آتی سکه برای انجام معامله با همان حجم (20 میلیون تومان) را باهم مقایسه کنید، تصور می‌کنم حتی مقایسه آن‌هم مضحک باشد!

کارمزد معاملات بازار آتی سکه فوق‌العاده ناچیز است. در حالی کارمزد معاملات در بازار بورس اوراق بهادار بیش از 50 برابر بازار آتی سکه است! این مسئله مخصوصاً برای نوسان گیرها بسیار حائز اهمیت است.

آربیتراژ ( سود بدون ریسک)

آربیتراژ به مفهوم ورود هم‌زمان به دو یا چند بازار باهدف کسب سود بدون ریسک است. این درحالی‌که است که چنین ویژگی در بازار بورس به شکل حرفه‌ای وجود ندارد.

بخشی از فعالیت بازار آتی سکه باهدف آربیتراژ وارد بازار می‌شوند، به‌طور عملی و بدون ریسک کسب سود می‌کنند. این سود به دلیل اینکه همواره بیشتر از نرخ سود بانکی است، همواره برای آربیتراژرها جذاب است. البته جذابیتِ آربیتراژ در هر بازاری وابسته به‌سرعت انجام معاملات مناسب و البته کارمزدهای پایین محقق می‌شود. خوشبختانه وجود تابلوی معاملات قراردادهای آتی و کارمزدهای ناچیز باعث می‌شود تا به‌خوبی امکان کسب سود از طریق آربیتراژ در بازار آتی سکه محقق شود.

برای فهم بهتر مفهوم آربیتراژ: مثلاً خرید سکه طلا در بازار نقدی و هم‌زمان پیش‌فروش آن در بازار آتی سکه یا بلعکس

آربیتراژ نیاز به درک مفاهیم پایه  دارد، فرمول و نحوه محاسبه خاصی دارد؛ روش عملی آربیتراژ را به همراه مثال‌های عملی در همایش آتی سکه برای کاربران توضیح دادیم.

با آربیتراژ می‌توان به‌صورت تضمینی و بدون ریسک از تفاوت قیمت‌ها در دو بازار کسب سود کرد. ویژگی آربیتراژ در بازار آتی سکه وجود دارد ولی در بازار بورس نمی‌توان از آن استفاده نمود

پوشش ریسک

البته شاید این ویژگی برای من و شما به‌عنوان یک فعال بازارهای مالی زیاد به چشم نیاید. می‌پرسید چرا؟ چون هدف ما کسب سود (سفته‌بازی) است نه پوشش ریسک! منظورم این است که در بازار بورس و بازار آتی سکه ارزان بخریم و گران بفروشیم یا در بازار آتی سکه گران بفروشیم و ارزان بخریم.

یقیناً اغلب فعالین بازار بورس صرفاً باهدف کسب سود وارد بازار بورس می‌شوند هرچند این سناریو ممکن است اندکی برای سهامداران عمده متفاوت باشد چراکه آنان بیش از هر چیز درصد سهامداری برایشان مهم است؛ اما در بازار آتی سکه طیف وسیعی از فعالین وجود دارد، درست شبیه یک اکوسیستم که هرکدام چرخه‌ای را برای دیگری تکمیل می‌کنند.

بخش زیادی از فعالین بازار آتی سکه را مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تشکیل می‌دهد؛ هدف این افراد پوشش ریسک در برابر نوسان قیمت‌ها است. حال نکته اینجاست که چنین ابزاری صرفاً در بازار قراردادهای آتی امکان‌پذیر است. به‌عبارت‌دیگر چنانچه شما یک تولیدکننده باشید نمی‌توانید ریسک معاملات خود را از طریق بازار بورس اوراق بهادار پوشش دهید!

مثلاً یک کشاورز را در نظر بگیرید؛ برای این کشاورز همیشه این نگرانی وجود دارد که موقع برداشت محصول قیمت گندم کاهش پیدا کند، برای تولیدکننده راهی جز برداشت محصول در موعد مقرر وجود ندارد چراکه نمی‌تواند کِشت را بر روی زمین بگذارد به امید اینکه قیمت‌ها افزایش یابد!

نقطه مقابل کشاورز، تولیدکننده‌ای است که برای تولیدات خود به آرد گندم نیاز دارد، تولیدکننده اما نیز نگرانی افزایش قیمت گندم در سررسید مشخص را دارد. اینجاست که بازی تبدیل به بازی بُرد بُرد می‌شود؛ تولیدکننده  و مصرف‌کننده باهدف پوشش ریسک نوسان قیمت‌ها، از هم‌اکنون در بازار قراردادهای آتی متعهد به خرید با فروش می‌شوند.

ناگفته نماد که وجود فعالیت بیشتر در یک بازار مالی، باعث افزایش عمق بازار خواهد شد و امکان دست‌کاری قیمت‌ها یا تأثیرپذیری روی آن را کاهش می‌دهد.

ویژگی پوشش ریسک تنها در بازار قراردادهای آتی وجود دارد درحالی‌که چنین ویژگی در بازار بورس اوراق بهادار وجود ندارد. هرچقدر فعالین بازار بیشتر باشند، عمق بازار بیشتر است این امکان دست‌کاری قیمت‌ها را کاهش می‌دهد

نقد شوندگی

همان‌طور که می‌دانیم چنانچه در بازار بورس اوراق بهادار سهمی را نقد کنیم، تا واریز وجه آن به حسابمان سه روز کاری زمان لازم است، اما منظور ما از نقد شوندگی این نیست!

بیایید در یک‌لایه بالاتر و کمی عمقی‌تر فکر کنیم، حتماً می‌دانید که در بازار بورس امکان توقف نماد معاملاتی یک سهم بدون اطلاع قبلی آن‌هم برای مدت طولانی وجود دارد. نکته اینجاست که وقتی نماد یک سهم متوقف می‌شود ما هیچ کنترلی روی آن نداریم؛ منظورمان از نقد شوندگی دقیقاً همین‌جاست؛ به‌عبارت‌دیگر امکان نقد کردن سهم و افزودن به حجم معامله یا کاهش آن وجود ندارد.

البته این فاجعه در بازار بورس به همین‌جا ختم نمی‌شود! منظورم همان زمانی است که نماد معاملاتی سهم فعال است اما بازار صف فروش است و عملاً کاری از دست ما ساخته نیست. ما فروشنده سهم هستیم اما کسی خریدار سهم نیست؛ این چالش عمدتاً در بازار بورس اوراق بهادار یافت می‌شود.

این در حالی است که بازار آتی سکه به دلیل آنکه طیف وسیعی در شرکت‌کنندگان را به خود اختصاص داده است و البته بازار هم دوطرفه است، کمتر به‌صف خرید یا فروش می‌خورد.

عمق بازار آتی سکه به‌مراتب بیشتر از بازار آتی سکه است؛ به دلیل دوطرفه بودن بازار، کمتر دچار صف خریدوفروش می‌شویم، از طرفی مشکلات توقف نماد معاملاتی در بازار آتی سکه وجود ندارد. زمان‌برداشت وجه در بازار آتی سکه، از موقع درخواست تا واریز هم بیش از 24 ساعت طول نمی‌کشد

متنوع سازی و مدیریت پرتفو

اگر فعال بازار بورس اوراق بهادار باشید، حتماً اطلاع دارید که تک سهم بودن یکی از کشنده‌ترین اقدامات سرمایه‌گذاری است. برای این منظور و جهت کاهش ریسک غیر سیستماتیک، باید ابتدا سبد سهام بهینه‌ای (پرتفو) تشکیل دهیم. می‌پرسید چرا؟ چون ممکن است نماد معاملاتی آن سهم موقف شده و عملاً امکان برداشت کل سرمایه ما قفل شود؛ همین‌طور پس از بازگشایی، سهم ممکن است با تعدیل منفی بالا باز شود و به‌یک‌باره ضرر زیادی به حسابمان اعمال شود؛ یا 14 روز، سهم نوسان منفی بخورد و سرمایه ما به نصف تبدیل شود!

اما نکته قابل‌تأمل آن است که این متنوع سازی مدیریت خاصی را می‌طلبد؛ افزون یا حذف سهم درون پرتفو، محاسبه‌ی بتای سهام و شاخص بازار و… نیازمند مدیریت منسجم و صرف زمان است.

در بازار آتی سکه البته سناریو به‌کلی متفاوت است، چراکه ما تنها با یک دارایی سروکار داریم، به‌عبارت‌دیگر تنها دارایی مربوطه سکه طلا است بنابراین با پارامترهای کمتری سروکار داریم و نیازی به تشکیل پرتفو در حد پیچیده بازار بورس وجود ندارد.

مدیریت دارایی در بازار آتی سکه به‌مراتب ساده‌تر و سریع‌تر از بازار بورس اوراق بهادار است. متنوع سازی و مدیریت پرتفو نیازمند صرف زمان تحلیل‌های وقت‌گیر و البته پیچیده است

تحلیل‌های بنیادی

حتماً مطلع هستید که هر بازار مالی را عمدتاً باید از دو بُعد تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال موردمطالعه و بررسی قرارداد. حدس می‌زنم با تحلیل تکنیکال آشنا باشید چراکه این روزها بحث اش داغ است، اما بخش مهم تحلیل، تحلیل بنیادی و مطالعه صورت‌های مالی شرکت‌هاست. این لازم است که یک سهم را ابتدا ازنظر ارزنده بودن یا نبودن بررسی کنیم ، سپس با تحلیل تکنیکال نقاط دقیق ورود یا خروج از بازار را تشخیص دهیم.

نکته آنجاست که هرکدام از سهام‌های بورسی، هرکدام از صنایع بورسی برای خود داستانی بَس پیچیده دارد! تحلیل صنایع غذایی با صنایع خودرویی متفاوت است، پارامترهای تأثیرگذار نیز متفاوت است. بنابراین لازمه آن صرف زمان، تحقیق کافی و مطالعات گسترده است.

این در حالی است که در بازار آتی سکه ما تنها با یک دارایی سروکار داریم؛ برای سکه طلا نیاز به بررسی و تحلیل چند پارامتر شبیه نرخ ارز، وضعیت عرضه و تقاضا و.. نیاز داریم، زمانی که پارامترها محدود می‌شود، تمرکز بیشتری داریم و تحلیل برایمان آسان می‌شود.

برای تحلیل بازار آتی سکه، پارامترهای به‌مراتب کمتری موردبررسی قرار می‌گیرد؛ درحالی‌که بازار بورس اوراق بهادار، نیازمند صرف وقت، انجام تحلیل‌های زمان‌بر و مطالعه صورت‌های مالی است.

فرصت‌های معاملاتی

حتماً می‌دانید که بازار بورس اوراق بهادار از ساعت 8 صبح تا 12:30 فعال است. البته نیم ساعت ابتدایی بازار بورس، دوره پیش گشایش است و امکان انجام معامله وجود ندارد، درواقع بازار بورس، کمتر از 4 ساعت فرصت معاملاتی را در اختیارمان قرار می‌دهد.

این درحالی‌که است که فرصت‌های معاملاتی در بازار آتی سکه به‌مراتب بیشتر است. تقریباً از ساعت 10 صبح تا ساعت 19 امکان انجام معاملات در بازار آتی سکه وجود دارد؛ این به معنی بهره‌مندی از فرصت‌های معاملاتی بیشتر است.

بازار آتی سکه دارای فرصت‌های معاملاتی به‌مراتب بیشتر از بازار بورس است