پانزده سوال برای طراحی استراتژی معاملاتی

معمولاً در طول هفته تلفن‌های زیادی داریم که افراد “صرفاً ” راجع به استراتژی معاملاتی بورس سؤال دارند. عده‌ای از سرمایه‌گذاران بازار بورس بالاخره به این نتیجه رسیده‌اند که با این موجود بی شاخ و دمِ زبان‌بسته (بازار) نمی‌شود شوخی کرد!

در مطلب پیشین، ساخت استراتژی معاملاتی در چهار گام را برایتان شرح دادیم. گفتیم که بازار بورس فرق زیادی با میدان جنگ ندارد؛ لازم است قبل از سِپر به دست گرفتن، حتماً برای خود استراتژی معاملاتی مشخصی را طراحی (خلق) کنیم. آنچه بدان اشاره شد، اجزای حیاتی تشکیل‌دهنده‌ی یک استراتژی معاملاتی بورس بود؛ اما متأسفانه برخی افراد هنوز مفهوم استراتژی را به‌خوبی درک نکرده‌اند!

برخی سرمایه‌گذاران ” استراتژی معاملاتی ” را با “تحلیل تکنیکال “ اشتباه می‌گیرند! وقتی از برخی افراد سؤال می‌کنیم استراتژی معاملاتی شما در بورس چیست، پاسخ می‌دهند: ما بر اساس پرایس اکشن کار می‌کنیم! درواقع تاکتیک را با تکنیک اشتباه گرفته‌اند، درصورتی‌که با سبک معاملاتی پرایس اَکشن چندین مدل استراتژی معاملاتی می‌توان ساخت.

عده‌ای می‌گویند ما فقط بر اساس الگوهای هارمونیک معامله می‌کنیم. البته جای خوشحالی است که از میان صدها نظریه‌ی تکنیکی فقط روی یک روش متمرکز می‌شوند، اما این به مفهوم استراتژی نیست!

استراتژی معاملاتی بورس

آنچه به آن استراتژی معاملاتی بورس اطلاق می‌شود درواقع مجموعه‌ای از قوانین و تدابیر از پیش تدوین‌شده در مواجهه با سناریوهای مختلفِ حرکت قیمت‌هاست.

هرچند در مطلب پیشین اجزای چهارگانه‌ی یک استراتژی معاملاتی بورس را به همراه چهار گام کاربردی آن توضیح دادیم؛ اما این مطلب برای افرادی است که به‌کلی با مفهوم استراتژی معاملاتی بیگانه هستند. منظورم افرادی هستند که در سطح یادگیری “توانایی هشیار ” قرار دارند و می‌دانند چیزهایی را بلد هستند و چیزهایی را نمی‌دانند. درواقع عده‌ای نمی‌دانند (و نمی‌خواهند که بدانند) که نمی‌دانند!

آنچه در ادامه می‌خوانید مجموعه‌ی سؤالات گام‌به‌گامی است که برای تدوین هر استراتژی معاملاتی بورس باید بدان پاسخ روشن داد. مجموعه ی سوالات فوق برای شما تریدینگ پلان (نقشه ی معاملاتی) را تشکیل خواهد داد.

بخش 1: سؤالات عمومی

• چه نوع معامله‌گری هستید؟

کوتاه‌مدت یا بلندمدت؟ شاید روحیات شما با حضور لحظه‌به‌لحظه در بازار همخوانی نداشته باشد. روز خود را چطور می‌گذرانید، آیا در ساعات بازار، برای انجام معاملات، متمرکز هستید؟

پاسخ به این سؤال تا حدودی روش سرمایه‌گذاری ما را مشخص می‌کند؛ اینکه آیا معامله‌گر ریسک‌پذیر هستیم یا ریسک گریز هستیم.

• چه روش تحلیلی را دنبال می‌کنید؟

بدون شک هر استراتژی معاملاتی بورس مجموعه‌ای از قوانین معاملاتی است که به یک روش تحلیلی معنا پیدا می‌کند. آیا بر اساس خطوط حمایت و مقاومت معامله می‌کنید، یا بر اساس روش چنگال اندرو معامله می‌کنید؟

دقیقاً مشخص کنید در این‌همه تئوری‌های تحلیل تکنیکال، قرار است با کدام‌یک هم‌سفر شوید؛ میدانم که پیش‌فرض همه‌ی ما این است که هر چه بیشتر بدانیم بهتر است اما در بازار بورس، دانایی لزوماً توانایی نیست! باور کنید این خِصلت کمال‌گرایی انسانی که دائماً در گوشمان نجوا می‌کند ” هرچه بیشتر بهتر ” در این بازار کار دَستمان می‌دهد!

• قاب زمانی شما چیست؟

حتماً می‌دانید که روی پلتفرم‌های تحلیلی مختلف، قاب‌های زمانی (Time frame) مختلفی وجود دارد؛ مثلاً قاب زمانی روزانه، میزان نوسانات قیمت سهم را در یک میله (Bar chart) یا یک کَندل (candlestick) نشان می‌دهد.

البته برخی اساتید، تحلیل به روش قاب‌های چندگانه (multi time frame) را پیشنهاد می‌کنند اما به نظرم این توصیه نوعی تلاش برای گرفتن دو عدد هندوانه با یکدست است! چراکه دو قاب زمانی ممکن است با یکدیگر تداخل سیگنال داشته باشند؛ بنابراین متناسب با روحیات خود یک قاب زمانی را انتخاب کنید.

• سبد سهام و تنوع آن چگونه است؟

بدون شک بخش عمده‌ی موفقیت یک استراتژی معاملاتی بورس درگرو نقشه‌ی مدیریت سرمایه است. یکی از مباحث مهمِ مدیریت دارایی نیز، همین مبحث سبد سهام و تنوع‌بخشی مناسب است.

باید بدانیم قرار است سرمایه‌ی خود را درگیر چه صنایعی از بازار کنیم؛ همین‌طور تعداد و تنوع آن باید مشخص شود. لازم است از قبل، روش توزیع وزنِ سرمایه را مشخص کرده باشیم.

• هدف شما از معامله‌گری چیست؟

بسته به اینکه بورس شغل اول شما باشد یا به‌عنوان سرمایه‌گذاری بلندمدت به آن نگاه کنید اهداف شما متفاوت خواهد بود.

لازم است اهداف روشنی از سرمایه‌گذاری داشته باشیم؛ یقیناً یک استراتژی معاملاتی بورس، بدون اهداف دقیق از پیش ترسیم‌شده، هیچ مفهومی نخواهد داشت. درواقع اهداف سرمایه‌گذاری است که مشخص می‌کند معامله‌گر محافظه‌کار هستیم یا جسور!

بخش 2: قوانین معاملاتی

• چه نوع معامله‌گری هستید؟

همان‌طور که می‌دانید بازار ممکن است دارای روند (trend) باشد؛ همین‌طور ممکن است در شرایط تحکیم (Consolidation) قرار داشته باشد یا در حال شکستن تحکیم (BREAKING DOWN Consolidate) باشد.

بر همین اساس یک استراتژی معاملاتی بورس ممکن است بر مبنای روند، شرایط تحکیمِ قیمت یا بر اساس خروج از تحکیم، سیگنال صادر کند. کاملاً روشن است که استراتژی بر مبنای روند (Trend Trading)  در بازار بی تصمیم (consolidate market) جواب نمی‌دهد!

• قوانین معاملاتی شما چیست؟

منظورم اجزای چهارگانه‌ی استراتژی معاملاتی بورس است که در مطلب پیشین (ساخت استراتژی معاملاتی در چهار گام) برایتان شرح دادیم. دقیقاً مشخص کنید تحت چه شرایطی وارد فرآیند خرید سهم خواهید شد؛ اگر ضرر کردید چه؟ تا کجا این ضرر را همراهی می‌کنید؟ اگر به سود رفت چه؟ آیا برنامه‌ی مشخصی برای حد سود معاملات خوددارید؟

• چه تفاوتی بین انواع مختلف‌ترید قائل می‌شوید؟

به‌عبارت‌دیگر، از دیدگاه شما چه معامله‌ای خوب، متوسط، بد یا عالی است؟ این مطلب را باید از روز نگار معاملات (trading journal) خود نتیجه‌گیری کنید. همان‌طور که پیش‌تر هم گفتم:

روز نگار می‌تواند یک دفترچه‌ی ساده باشد؛ این دفترچه دقیقاً در حکمِ جزئیات (Log) برای یک برنامه‌نویس کامپیوتر است! اگر به هر دلیلی نتوانستید در معامله‌گری نتیجه‌ی خوبی به دست آورید، آن‌وقت این روز نگار که حاوی وقایع معاملاتی است برای پیدا کردن مشکل به دادمان خواهد رسید.

• چگونه معاملات خود را مدیریت می‌کنید؟

حتماً می‌دانید که برای یک استراتژی معاملاتی بورس، نقطه‌ی ورود همه‌چیز نیست! باید بتوانید از محصول کشت‌شده‌ی خود مراقب و محافظت کنید. چه برنامه‌ای برای مدیریت و نظارت بر معاملات خوددارید؟ آیا روش گذاشتن و رها کردن (set&forget)  را دنبال می‌کنید و یا لحظه‌ای معاملات را دنبال (Active Trading) می‌کنید؟

بخش 3: روالِ معاملات

• آیا چک‌لیست معاملاتی دارید؟

حتماً شنیده‌اید که خلبان‌ها هنگام پرواز باید چک‌لیستی را تکمیل کنند تا برج مراقبت به آن‌ها اجازه‌ی پرواز دهد. هر استراتژی معاملاتی بورس نیز باید یک چک‌لیست داشته باشد؛ با این تفاوت که اسم آن را نقشه‌ی معامله (Trading Plan) می‌گذاریم.

نقشه‌ی معاملات، چک‌لیست ساده‌ای است که کلیه سناریوهای محتمل قیمت را بر اساس قوانین معاملاتی تطبیق داده و معامله‌گر را از گمراهی در لحظه‌ی معامله در امان نگه می‌دارد.

• زمان تجزیه‌وتحلیل نمودار؟

منظورم این است که چه زمانی را برای تحلیل بازار و نمودار قیمت اختصاص می‌دهید؟

حتماً می‌دانید که چسبیدن به نمودار برای ساعات متمادی فقط باروح و روانمان بازی می‌کند! شاید شما از آن دسته معامله‌گران باشید که معاملات خود را ابتدای صبح انجام می‌دهید و انتهای ساعات بازار آن‌ها را بررسی می‌کنید.

بخش 4: مدیریت سرمایه

• چه میزان از سرمایه را درگیر سهم می‌کنید؟

چقدر از سرمایه را درگیر سهم می‌کنید؛ به عبارتی هر بار قرار است چقدر پول بر روی اسبی شرط‌بندی کنید! آیا بین سهام‌های درون پرتفوي، تفاوت قائل می‌شوید؟ منظورم این است که سبد هم‌وزن با توزیع یکنواختِ وزنِ سرمایه را برمی‌گزینید؟ یا سبد مبتنی بر ارزش بازار را ترجیح می‌دهید؟ شاید هم بخواهید بتای هرکدام از سهام‌ها را محاسبه کنید  و آن موقع نسبت به ریسک هر معامله، نتیجه‌گیری کنید.

• نسبت ریسک به بازده در معاملات چگونه است؟

حتماً می‌دانید که هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی‌های نوستراداموسی داشته باشد یا نقش پیش گوی افسانه‌ای را در این بازار بازی کند! نظریه‌ی گام تصادفی و بدبخت شدن تعداد زیادی پیشگو (!) سَندی بر این ادعاست!

 میزان ریسک به ریوارد در معاملات چگونه است؟ پیش‌تر ۳ نکته مهم درباره‌ی نسبت ریسک به بازده را برایتان شرح دادیم. نمی‌توان همین‌طوری اَلابختکی یا تصادفی برای خودمان نسبت ریسک به بازده ببافیم! اما چهارچوب‌ها برای هر استراتژی معاملاتی بورس باید شفاف و روشن باشد.

• به حجمِ معامله‌ی در سود اضافه می‌کنید؟

بیایید فرض را بر این بگذاریم که بخت با شما یار بوده است و خریدتان بر روی یک سهم در سود فرورفته است؛ آیا به حجمِ معامله‌ی خود (درحالی‌که هنوز به حد سودتان نرسیده است) می‌افزایید؟ اگر پاسخ مثبت است آیا میزان آن به میزان حجم اولیه است؟

شاید هم به توصیه‌ی برخی از اساتید معظم (!) ترجيح می‌دهید به‌جای افزودن به حجمِ معاملات در سود، در عوض به حجم معاملات در زیان اضافه کنید! منظورم ” روش دوبرابرکردن حجم (Doubling Down)“ است که در فرهنگ معاملات ما به آن “روش مارتینگل (Martingale)“  اطلاق می‌شود!

• با دره‌های زیان چه می‌کنید؟

حتماً می‌دانید که اثرات دِراودان (drawdown) بر روی یک پرتفوی سهام چقدر کشنده است؛ مخصوصاً که نیاز به زمان بازیابی (recovry time) بالا هم داشته باشد!

اگر خدايی نکرده پرتفوی شما دچار دِراودان 20 درصدی شد آنگاه در میزان ریسک خود بازنگری خواهید کرد؟ تنوع نمادها را دست‌کاری خواهید کرد؟ یا اساساً معامله‌گری را طلاق خواهید داد!؟ این‌ها سؤالاتی است که باید پاسخ داده شود.

یادداشت نویسنده: ببخشید من هر چه گشتم معادل مناسبی برای “دِراودان ” پیدا نکردم.

• حمله با حداکثر توان یا…!؟

حداکثر درگیر شدن سرمایه‌ی شما در بازار چگونه است؟ یعنی مثلاً اگر 6 معامله‌ی باز هم‌زمان دارید، آیا دوباره معامله باز می‌کنید؟

شاید مدیریت هم‌زمان معاملات (مخصوصاً در قاب زمانی کوچک‌تر) مشکل باشد؛ در این صورت بهتر است حد و حدودی را برای حداکثر معاملات باز تحت مدیریت خود قائل شوید.

سخن نویسنده:

تصور می‌کنم درمجموع حدود 15 سؤال شد؛ اما اگر سؤالی به ذهنتان خطور می‌کند آن را از قلم نیندازید. هنگام معامله سطح آدرنالین در خون بالا می‌روند، آنجا دیگر مغزمان کار نمی‌کند؛ مطمئنم می‌دانید که در میدان جنگ فرصتی برای تصمیم‌گیری وجود ندارد!

یک معامله‌گر استراتژیست قبل از هر چیز باید راهکار روشنی برای هرگونه پیش آمد احتمالی داشته باشد. گفتیم استراتژی معاملاتی در بورس؛ معادلِ پارسی واژه‌ی استراتژی، همان راهبرد است. راهبرد مجموعه‌ای از روش‌هاست كه ما را به هدفمان نزديك می‌کند.