حل معمای تحلیل تکنیکال

پاسخ به این چالش از دو جهت قابل‌تأمل است؛ یکی بحث ریاضی و دیگری بررسی ازنقطه‌نظر روان‌شناختی بازار؛ ازنظر ریاضی احتمال برد یا باخت برای هر سه سناریو در معامله هفتم در حدود 50% است! درواقع نتیجه‌ی یک معامله منفرد هیچ‌چیز درباره آینده آن نمی‌گوید. در این صورت اگر در معامله‌یک سهم متحمل زیان شده باشیم، هیچ دلیلی وجود ندارد که معامله بعدی را ببریم!
یک استدلال آماری بنام «مونت‌کارلو» وجود دارد. بر اساس این استدلال، بعد از یک سلسله شکست طولانی شاید فکر کنیم بعید است که بتوان سود کرد؛ اما درواقعیت احتمال سود و زیان پس از شکست‌های طولانی یا موفقیت‌های پی دی پی تغییری نمی‌کند!
مونت‌کارلو یک مبحث آماری است که امروزه در نرم‌افزارهای شبیه‌ساز استراتژی معاملاتی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این استدلال تحلیلی همین‌طور در بخش analysis نرم‌افزار آمی بروکر هم استفاده‌شده است.
با این اوصاف، چنانچه شانس موفقیت تاریخی استراتژی 50 درصد باشد، حتی پس از ده بار زیان، در معامله‌یازدهم، بازهم احتمال کسب سود 50% است.

قانون احتمالات و پرتاب طاس

آیا تاکنون طاس‌های شش‌وجهی را دیده‌اید؟ در عالم بچه‌ها بازی بنام منج وجود دارد. شروع این بازی با پرتاب یک طاس شش‌وجهی آغاز می‌شد. هر نفر که اول شش می‌آورد می‌توانست بازی را آغاز کند. نفر بعدی اما تا آوردن 6 باید صبر می‌کرد!
حالا فرض کنید در یک پرتاب طاس 6 می‌آوریم. آیا ممکن است طاس بعدی هم شش بیاوریم؟ پاسخ منفی است! درواقع طاس قبلی بر نتیجه طاس بعدی اثرگذار نخواهد بود. در این صورت درصد احتمال اینکه در طاس بعدی شش بیاوریم، همان درصد 1/6 است. بنابراین هر بار که طاس پرتاب می‌شود، احتمالات از نو آغاز می‌شود.

روانشناسی عرضه و تقاضا

آیا تابه‌حال به این نکته اندیشیده‌اید که حرکت قیمت‌ها در بازار بورس بر چه اساسی است؟ همان‌طور که می‌دانیم این مهم بر اساس قانون عرضه و تقاضا است، اما چگونه؟

تصویر بالا جنگ بین خریدار و فروشنده را به تصویر می‌کشد. قیمت لاجرم باید یک واحد افزایش یا کاهش یابد. مطابق تصویر، آخرین قیمت عدد 50 تومان است. اکنون تعدادی فروشنده حاضر به فروش سهم باقیمت کمتر از 50 تومان نیستند؛ از طرفی، خریداران حاضر به پرداخت مبلغ 45 تومان یا کمتر برای هر سهم هستند.

در این میان یکی باید به ساز دیگری برقصد! درواقع اگر خریداران به ساز فروشنده‌ها برقصند، آن‌وقت قیمت یک واحد افزایش می‌یابد و از 50 تومان به 55 تومان می‌رسد. این در حالی است که اگر فروشنده‌ها پیاده شوند، آن‌وقت قیمت یک واحد کاهش خواهد یافت.

بر همین اساس، تغییرات قیمتی حاصل تأمل لحظه‌ای تعدادی خریدار و فروشنده است. این همان قانون عرضه و تقاضاست که نه‌تنها در بورس، که در تمام بازارها وجود دارد.
حال سؤال اینجاست؛ چه چیزی عرضه و تقاضا را تغییر می‌دهد؟ پاسخ در تعابیر، رویکردها، احساسات و طرز فکر معامله گران نهفته است! نکته قابل‌تأمل آنکه این طرز فکرها در اغلب مواقع منطقی نیست. سرمایه‌گذاران عموماً با اتخاذ تصمیمات احساسی خریدوفروش می‌کنند. بنابراین روحیات افراد قابل پیش‌بینی نیست و بر همین اساس هم بازار قابل پیش‌بینی نیست!

شیر یا خط!؟

یک مثال ساده‌تر شاید پرتاب سکه باشد. وقتی سکه را پرتاب می‌کنیم، احتمال شیر یا خط آمدن چقدر است؟ پاسخ این است که در یک جامعه آماری بزرگ، نتایج به سمت 50% میل می‌کند. درواقع هر پرتاب با دو احتمال روبروست؛ یکی شیر و دیگری خط؛ هرچند که ممکن است به‌طور متوالی با چند پرتاب، سکه بر روی شیر افتد، اما اگر تکرار را افزایش دهیم (مثلاً هزار بار) آن‌وقت احتمال شیر و خط به 50% میل می‌کند.
بر همین اساس در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت هر اتفاقی ممکن است رخ دهد. بازار بورس هم تا حدود زیادی شبیه پرتاب سکه است! چون در کوتاه‌مدت هر اتفاقی ممکن است رخ دهد. درواقع قیمت سهم به همان سادگی که ممکن است افزایش یاد، به همان سادگی هم ممکن است کاهش یابد. بنابراین احتمال کسب سود در معاملات بورس (در یک معامله منفرد) بیش از 50% نیست. در این میان حتی دلایل ورود شما هم اهمیتی ندارد! به‌عبارت‌دیگر هرچقدر هم که دلایل ورود قوی به سهم داشته باشید، بازهم با همان احتمالات روبرو هستید.

بازی احتمالات و بازار بورس

حال سؤال اینجاست، فرض کنیم احتمال سود در هر معامله 50% باشد. آیا با وقوع چند سود و زیان می‌توان نتایج را پیش‌بینی کرد؟ پاسخ منفی است! این‌یک تصور رایج و البته اشتباه است. هر معامله صرف‌نظر از نتایج قبلی با همان احتمال 50% سروکار دارد. تصور می‌کنم اکنون پاسخ پرسش چالش را بدانید:

بنابراین هرگاه به‌طور متوالی متحمل زیان می‌شویم، این به معنای آن نیست که به معاملات سود نزدیک می‌شویم! یا بلعکس، وقتی شش بار به‌طور متوالی سود می‌کنیم، هیچ دلیلی ندارد که به زیان نزدیک شویم؛ درنتیجه احتمالات از نو آغاز می‌شود.
مارک داگلاس را می‌شناسید؟ ایشان یکی از اساتید روانشناسی معامله‌گری است که چند سال پیش از دنیا رفتند. از ایشان دو کتاب فخیم به یادگار مانده است.

مارگ داگلاس می‌گوید: حقیقت تلخ در معامله‌گری آن است که نتایج هیچ‌کدام از معاملات قطعی نیست!

وقتی شش بار پشت سره هم زیان می‌کنیم، معامله هفتم یک دور جدید را تشکیل می‌دهد؛ و هر بار باید شانس خود را روی 50% امتحان کنیم. این مسئله ازاین‌جهت قابل‌تأمل است که اغلب افراد به‌اشتباه یک‌رشته از سود یا زیان متوالی را به مهارت یا عدم مهارت خود ربط می‌دهند! این در حالی است که نتیجه‌ی یک یا چند معامله به‌تنهایی هیچ‌چیز در مورد موفقیت به شما نمی‌گوید.
حالا باید برایتان قابل در باشد که چطور برخی از مؤسسات آموزشی یکی از دانش پذیران خود را جلوی دوربین می‌آورند و بابیان سودهای مقطعی که به دست آورده‌اند، سعی در تحریک عموم دارند! آن‌ها “صرفاً” به دنبال پر کردن دوره‌های خود هستند. برخی از این اساتید به‌قدری بی‌سواد هستند که دست به سرقت ادبی می‌زنند و مطالب اساتیدی چون مارک داگلاس را در منابع آموزشی خود “عیناً” کپی می‌کنند!

توالی توزیع سود و زیان

فرض کنید قرار است طی 12 ماه آینده، تعداد 10 موقعیت بازار بورس را شکار کنید. گفتیم که طبیعتاً بخشی از معاملات با زیان همراه خواهد بود. حال سؤال اساسی اینجاست که توالی توزیع سود و زیان چگونه خواهد بود! راستش را بخواهید هیچ‌کس این را نمی‌داند؛ این نکته‌ی مهمی است که در آموزش‌های استاد نماها ازقلم‌افتاده است!

تصویر بالا تعداد 10 معامله فرضی را نشان می‌دهد. در سناریوی اول، بر اساس اصل توزیع تصادفی، مجبور می‌شویم 5 معامله اول را بازیان نقد کنیم. مسئله اینجاست که این 5 زیان متوالی ممکن است ضرر زیادی را به‌حساب ما اعمال کند؛ در این صورت مبحث مدیرت سرمایه مطرح می‌شود. علم مدیریت سرمایه از دانش شیرین ریاضی بهره می‌گیرد. از دیدگاه مدیریت سرمایه، حجم معاملات و توزیع وزن سرمایه درون سبد سهام باید به‌گونه‌ای باشد که پس از 5 زیان متوالی اتفاق بدی برای سرمایه ما نیفتند! این همان چیزی است که از آن تحت عنوان درودان (drowdown) یاد می‌شود.
البته ماجرا برای سناریوی دوم اندکی فرق دارد. درواقع توزیع سود و زیان به‌صورت یکی در میان است. در این حالت حتی چنانچه از اصول مدیریت سرمایه قوی‌ای هم پیروی نکنید، بازهم اتفاق بدی برای موجودی حساب معاملاتی پیش نخواهد آمد. می‌پرسید چرا؟ پاسخ روشن است، پس از هر باز زیان، با یک معامله سود سروکار خواهید داشت.

بنابراین موفقیت یا شکست در یک معامله‌ی منفرد هیچ‌چیز به شما نمی‌گوید. پس اگر کسی ادعای کسب سود از یک معامله منفرد داشت، صحبت وی را جدی نگیرید. همه معامله گران بازار بورس با یک توالی سود و زیان سروکار دارند. مجددا نگاهی به تصویر زیر بیندازید:

همان‌طور که از تصویر برمی‌آید، هرکدام از سناریوهای فوق ممکن است در انتظارمان باشد. طبیعتاً بدبینانه‌ترین حالت، سناریوی اول و سوم است. در این حالت‌ها نباید وقوع پنج زیان متوالی مسئله خاصی برای حساب ما ایجاد کند؛ درست است؟ این همان قطعه جورچین مفقودشده، یعنی مدیریت سرمایه است.
بر همین اساس برخی مواقع شاید خیلی مهم نباشد که با چه ابزاری و به چه دلیلی می‌خریم؛ بلکه این نحوه مواجهه ما با سود و زیان است که نتیجه نهایی را مشخص می‌کند.
بر همین اساس چنانچه از سیستم مدیریت سرمایه خوبی برخوردار باشیم آن‌وقت حتی وقوع متوالی چند زیان، آسیب خطرناکی به سرمایه ما وارد نمی‌کند.

روانشناسی

بیایید فرض کنیم علاوه بر استراتژی معاملاتی، از سیستم مدیریت سرمایه قوی‌ای هم پیروی می‌کنیم. در این صورت پس از وقوع چند زیان متوالی اتفاق خطرناکی برای حسابمان نمی‌افتد. اما مشکل وقتی آغاز می‌شود که قرار است ازنظر روانی چندین زیان متوالی را تحمل‌کنیم. راستش را بخواهید حتی آغاز کردن معامله هم برای افراد تازه‌کار استرس به همراه دارد؛ چه رسد که معامله آن‌ها در زیان باشد. درواقع تحمل روانی معاملات در زیان، به سطح بالایی از اعتمادبه‌نفس نیاز دارد. یعنی باید ازنظر روانی بالانس باشیم تا بتوانیم در بازار دوام بیاوریم و روحیه خود را از دست ندهیم.
ذکر این نکته قابل است که هرگاه دچار ضرر می‌شویم اشکال را در بازار‌می بینیم، پس‌دست به سیستم معاملاتی خودمان می‌زنیم. این‌ها که گفتم شبیه داستان زندگی خودم نشد؟ داستان زندگی بورسی من
پس در عمل مدیریت سرمایه لازم داریم. مدیریت سرمایه باعث می‌شود که درودان حساب بالا نرود. در گام دوم باید فرمان‌های معاملاتی را بدون وقفه انجام دهیم. بدون‌ تعمیم نتایج معاملات به یکدیگر!

نسبت ریسک به بازده

در مطلب قبلی پیرامون نسبت ریسک به بازده بحث شد. می‌دانید ارتباط این مبحث به بحث فعلی چیست؟ ارتباط آن اینجاست که وقتی معامله‌ای را از دیدگاه نرخ ریسک به بازده موردبررسی قرار می‌دهیم نباید آن مقدار روی تصمیمات معامله‌گری ما اثرگذار باشد! مثلاً برخی افراد ممکن است افزایش حجم معامله را با نسبت ریسک به بازده توجیه کنند؛ توجیه آن‌ها این‌گونه است که چون پتانسیل ریسک با بازده مناسبی در معامله وجود دارد پس باید ریسک حجم معامله را افزایش داد!
باید بدانیم که نسبت ریسک به بازده فقط یک نسبت است و هیچ‌چیزی راجع به خود معامله به ما نمی‌گوید. این نسبت نمی‌توان سود بالفعل را پیش‌بینی کند. بنابراین هرگز از اندازه نسبت ریسک به بازده برای توجه افزایش حجم یا ورود به یک معامله استفاده نکنیم.

پارادوکس احتمالات

مارک داگلاس صحبت جالبی دراین‌باره دارد. وی در کتاب خود می‌گوید زمانی که توانستیم غیرقطعی بودن لبه و منحصربه‌فرد بودن لحظات را درک کنیم، آن‌وقت در مسیر کسب سودهای مستمر قرار خواهیم گرفت.

در این توصیه مارک داگلاس نکته‌ی ظریفی نهفته است. او معتقد است باید هم‌زمان دو نگاه به بازار داشته باشیم. نگاه اول (در سطح خرد) اعتقاد به غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و نگاه دیگر (در سطح کلان) قابل پیش‌بینی بودن نتایج است.
بنابراین صحبت‌ها، بازار بورس را نمی‌توان کنترل کرد بلکه باید به‌طور مستمر استراتژی خودمان را دنبال کنیم. هرچند که ممکن است طی معامله‌ای زیان کنیم اما در درازمدت می‌توان روی سود بود.

صنعت قمار

حتماً می‌دانید که امروزه در جوامع غربی صنعتی مالتی میلیاردی بنام قمار وجود دارد. بازی‌هایی از قبیل امریکن رولت و پوکر ازاین‌دست بازی‌ها هستند. نکته آنجاست که باوجود عدم قطعی بودن نتایج در حرفه قمار، روزبه‌روز به تعداد قمارخانه‌ها افزوده می‌شود! قمارخانه‌ها سال‌به‌سال پولدارتر می‌شوند.

داگلاس می‌گوید دلیل موفقیت کازینوها باور به غیرقابل‌پیش‌بینی بودن رخدادها در سطح خرد و درعین‌حال باور به پیش‌بینی بودن نتایج در سطح کلان است.

یعنی کازینوها می‌دانند که هر بار که طرف حساب یک قمارباز می‌شوند ممکن است چند بار مجبور شوند از جیبشان مایه بگذارند؛ ولی آن‌ها نحوه مواجهه با ضرر را مدیریت می‌کنند و با تغییر رویکرد نسبت به سودها، درنهایت برنده بازی هستند.